Όταν η ελευθερία επιλογής αποκτά όνομα λέγεται… Linux !

Τι είναι επιτέλους αυτό το Linux;

 «Της ελευθερίας τα βήματα πηγαίνουν μακριά, αλλά ποτέ τους δεν γυρίζουν προς τα πίσω»

Λόουελ

 Το linux είναι το πνευματικό παιδί του Linus Torvalds, ο οποίος ως φοιτητής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, το 1991 σε ηλικία 21 ετών, πειραματίστηκε πάνω σε συστήματα Unix & Minix.

Χρονικά είναι η περίοδος της απόλυτης επικράτησης του DOS και λίγο πριν την είσοδο και κυριαρχία της Microsoft στους υπολογιστές μας. Το Unix ήταν το μοναδικό εναλλακτικό λειτουργικό σύστημα, που ο κώδικας του διδασκόταν ελεύθερα και ανοιχτά στα πανεπιστήμια. Οι χρήστες του Unix δεν είχαν ενδιαφέρον στους οικιακούς υπολογιστές, μια που απευθύνονταν σε μεγάλες εταιρείες και συστήματα. Το Minix, ήταν το πρώτο ανοιχτό λειτουργικό που γράφτηκε από την αρχή, από τον Ολλανδό καθηγητή Andrew S. Tanenbaum, με σκοπό να διδάξει τους φοιτητές του από το μηδέν και από «τα έσω» ένα πραγματικό λειτουργικό σχεδιασμένο να «τρέχει» σε επεξεργαστές Intel 8086.

Έτσι δημιούργησε ένα ελεύθερου τύπου – Unix based λειτουργικό σύστημα, το οποίο ονομάστηκε έτσι συνενώνοντας τα ονόματα του δημιουργού του και του βασικού συστήματος. Αρχικά δημιουργήθηκε ως χόμπυ του νεαρού Linus, με επικεντρωμένο το ενδιαφέρον του στα συστήματα Minix («μικρά» Unix συστήματα), αλλά στη συνέχεια του αναπτύχθηκε με την βοήθεια προγραμματιστών απ’ όλο τον κόσμο. Έτσι, το 1991, ξεκινώντας την δημιουργία του λειτουργικού του ανακοινώνει στα newsgroups την έκδοση 0.02, η οποία διατίθεται στο διαδίκτυο και αμέσως αγκαλιάστηκε, και έτσι το 1994 η έκδοση Linux Kernel 1.0 είναι γεγονός! Το πρόγραμμα ως λειτουργικό είναι σχεδιασμένο να χρησιμοποιηθεί για πολλούς σκοπούς, όπως το networking, η ανάπτυξη προγραμμάτων και εφαρμογών, ακόμα και για πλατφόρμα πολλών χρηστών. Στα χαρακτηριστικά του συμπεριλαμβάνει πραγματικό multitasking, πραγματικό πολυχρηστικό περιβάλλον, virtual memory, shared libraries, demand loading, TCP/IP networking και πολλά άλλα που δικαιολογούν όλη αυτή την «τρέλα» γύρω από το όνομά του.

Το σήμα κατατεθέν του λειτουργικού είναι ο χαμογελαστός πιγκουΐνος Tux. Πλέον αποτελεί το πιο αγαπητό σύμβολο υπολογιστών παγκοσμίως. Γύρω στο 1996, ξεκίνησε μεταξύ των χρηστών της λίστας επαφών Kernel (ο πυρήνας του Linux) να συζητιέται το ότι αν θα πρέπει το νέο λειτουργικό να έχει κάποιο σήμα ή λογότυπο που θα το ξεχωρίζει. Διάφορες προτάσεις περί αετών, γερακιών, κλπ απορρίφθηκαν σχεδόν άμεσα από τον Linus. Τελικά κατέληξαν στον πιγκουΐνο γιατί δεν παραπέμπει σε κάποια ομάδα ή συγκεκριμένη κοινωνική τάξη, είναι συμπαθέστατο ζώο, ενώ παράλληλα μπορούσε να τροποποιηθεί χωρίς να χαθεί η ταυτότητά του. Λέγεται, ότι ονομάστηκε Tux επειδή θυμίζει το σμόκιν. Επίσης είχε μικρό και εύηχο όνομα. Συνήθως συνοδεύεται από διάφορα κακεντρεχή σχόλια σχετικά με τα Windows και τον ιδιοκτήτη τους Bill Gates.

Την ίδια χρονική περίοδο οι προγραμματιστές παγκοσμίως επηρεάζονταν από το GNU project του Richard Stallman. Ήταν ένα «κίνημα» παροχής δωρεάν και ποιοτικού λογισμικού. Η ίδια η λέξη σημαίνει “GNU’s Not Unix”. Την περίοδο που ο Linus δημιουργεί το Linux, ο Stallman θεωρείται ήδη πρόσωπο – μύθος στον χώρο. Η βασική του ιδέα ήταν ότι το λογισμικό θα πρέπει να είναι ελεύθερο από περιορισμούς που απαγορεύουν την αντιγραφή ή την αλλαγή του, με απώτερο σκοπό την δημιουργία καλύτερων προϊόντων. Από το 1983 είχε ήδη δημοσιεύσει το περίφημο GNU Μανιφέστο, βάζοντας έτσι την βάση και την καρδιά του ανοιχτού λογισμικού (Open Source). Το Free Software Foundation (FSF) είναι ο κύριος χρηματοδότης του GNU project. Σύντομα δημιουργήθηκε μια μεγάλη λίστα προγραμμάτων και προγραμματιστικών εργαλείων βασισμένα σε αυτή την ιδέα. Αυτό που έλειπε ήταν ο προγραμματιστής που θα τα συνέδεε όλα αυτά σε ένα λειτουργικό. Έτσι δημιουργήθηκε το GNU/Linux system, όπως είναι και η σωστή αναφορά στο όνομά του.

Το όραμα του Linus για ένα ανοιχτό και ελεύθερο λειτουργικό σύστημα, διαθέσιμο και προσβάσιμο σε όλους, αγκαλιάστηκε άμεσα από τους φοιτητές, με σεβασμό και αναγνώριση στον δημιουργό του, με αποτέλεσμα την γιγάντωσή του. Αρχικά απευθυνόταν μόνο σε προγραμματιστές, αλλά στην πορεία του και στην εξάπλωσή του φάνηκε η ανάγκη ύπαρξης γραφικού περιβάλλοντος για χρήση σε μη προγραμματιστές χρήστες. Παράλληλα δημιουργήθηκε και μια μεγάλη ομάδα υποστηρικτών του νέου λειτουργικού που βοηθούσαν στην διάδοση, βελτίωση και βελτιστοποίηση του. Το περιβάλλον εργασίας του εξελίχθηκε αρκετά μέχρι να πάρει την σημερινή μορφή του, η οποία είναι εξαιρετικά φιλική ακόμη και στον αρχάριο χρήστη. Από το 1998 και την πρώτη ώριμη προσπάθεια για παραθυρικό περιβάλλον με χρήση του KDE 1.0 φτάνουμε στις μέρες μας με εκδόσεις KDE 3 & GNOME 2.0(GNU Network Object Model Environment).Ο διαχωρισμός προήλθε από τις διαφωνίες κάποιων προγραμματιστών σχετικά με τα δικαιώματα του πηγαίου κώδικα και την κατεύθυνση του συγκεκριμένου project. Και τα δύο κάνουν θαυμάσια δουλειά βοηθώντας τον χρήστη windows σε εύκολη και άνετη μετάβαση σε Linux. Πλέον δεν χρειάζεται να «κατεβάσετε» τον πυρήνα, ο οποίος είναι μόνο ένα μέρος του λειτουργικού, αλλά μια ολοκληρωμένη διανομή η οποία είναι ένα πλήρες λειτουργικό σύστημα.

 

“UNIX, Ms-DOS, Windows NT: γνωστά και ως ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος” 

Matt Welsh, Καθηγητής-προγραμματιστής

 

Το Linux είναι ένα, όχι πολλά. Πολλές μπορεί να είναι οι διανομές του. Αυτό σημαίνει ότι Linux καλείται μόνο ο πυρήνας. Το λειτουργικό λέγεται GNU/Linux ακολουθούμενο από τον αριθμό της σειράς του πυρήνα.

Πριν αναφερθούμε στις διανομές και τι σημαίνει αυτό να ξεκαθαρίσουμε το θέμα της άδειας χρήσης και του κόστους του λειτουργικού. Το Linux δεν είναι δωρεάν, είναι ελεύθερο (free as in speech, not free as in beer). Υπάρχει η δυνατότητα downloading του πυρήνα ή και κάποιας διανομής του λειτουργικού χωρίς χρέωση. Αρκετές εταιρείες έχουν αναλάβει την διανομή του λειτουργικού, με χαμηλό συγκριτικά κόστος(συνήθως δεν υπερβαίνει τα 100€), στο οποίο περιλαμβάνονται διάφορα πακέτα εφαρμογών. Π.χ. κάθε διανομή λειτουργικού περιέχει σουίτα γραφείου, τον composer για κατασκευή ιστοσελίδων, προγράμματα επεξεργασίας εικόνας, πρόγραμμα εγγραφής CD, και εκατοντάδες εφαρμογές που καλύψουν τις απαιτήσεις κάθε χρήστη. Οι εταιρείες διανομών υποχρεούνται, βάσει της GNU GPL (General Public License) να διαθέτουν τον κώδικα των προγραμμάτων τους μόνο στην περίπτωση που τα προγράμματα αυτά υπόκεινται στην GNU GPL. H GPL εξασφαλίζει το δικαίωμα της ελεύθερης αντιγραφής και αλλαγής του δωρεάν λογισμικού. Τα πνευματικά δικαιώματα για το Linux ανήκουν στον Linus Torvald και καμία εταιρεία δεν είναι σε θέση να το ελέγξει κατ’ αποκλειστικότητα.

  Κάθε διανομή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Ο βασικός διαχωρισμός των διανομών είναι ο εξής. Οι κλασσικές διανομές, οι οποίες είναι αυτές που έρχονται από τον πυρήνα των προγραμματιστών του λειτουργικού, όπως η Mandrake, η Red Hat, η Fedora, η Suse, κ.α. Οι φιλικές διανομές, οι οποίες είναι εστιασμένες σε χρήστες windows, μια που οι ομοιότητες των desktops είναι πάρα πολλές, με εξαιρετικά απλή διαδικασία εγκατάστασης και ελάχιστες ρυθμίσεις, όπως η Lycoris (όμοια με τα ΧΡ), η LindowsOS, κ.α. Οι Live on CD διανομές, οι οποίες είναι ένα λειτουργικό συμπιεσμένο σε ένα cd rom, το οποίο επιτρέπει την πλήρη λειτουργικότητα του Linux χωρίς καμία εγκατάσταση, με την προϋπόθεση να bootάρει ο υπολογιστής από το CD και το δισκάκι να είναι στο drive, όπως το Knoppix, το Defender, κ.α. Και οι επιχειρηματικές διανομές, οι οποίες είναι κατά βάση εκδόσεις server και users desktop και απευθύνονται στον χώρο των επιχειρήσεων, όπως η Mandrake, η Suse, κ.α. Η διαφορετικότητα των διανομών έγκειται στο τι επιλογές προσφέρει η κάθε μία καθώς και στην ευκολία εγκατάστασης. Το κύριο όμως χαρακτηριστικό του Linux είναι η σταθερότητά του. Σε αντίθεση με τα windows, ακόμα και στις επαγγελματικές εκδόσεις 2000 & NT, είναι πολύ πιο σταθερό, ακόμη και κάτω από μεγάλο φόρτο εργασίας. Με το Linux η μπλε οθόνη είναι μακρινή ανάμνηση! Το Linux βέβαια δεν είναι windows. Άλλωστε αν ήταν έτσι, απλά θα είχαμε ένα ακόμα λειτουργικό της «σειράς». Το Linux είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος γεννήθηκε στο διαδίκτυο, άρα εξ’ ορισμού είχε δυνατότητες δικτύωσης και διαμοιρασμού. Η ανάπτυξή του βασίστηκε στα δίκτυα και στην αξιοποίησή τους. Η ανάπτυξή του δεν βασίστηκε στο «φαίνεσθαι» (όπως τα windows που έδωσαν βάση σε ωραία interfaces), αλλά στο «ωφελείν». Τα αρχεία ρυθμίσεων του, είναι απλά αρχεία κειμένου, εύκολα τροποποιήσιμα από οποιονδήποτε επεξεργαστή κειμένου. Μια άλλη βασική διαφορά του με τα windows και παράλληλα προτέρημά του είναι ότι δεν χρησιμοποιεί επεκτάσεις αρχείων. Όταν πρόκειται να ανοίξει κάποιο αρχείο, χρησιμοποιεί τα δικαιώματα πρόσβασης κι έτσι αναγνωρίζει αν ένα αρχείο είναι .exe εκτελέσιμο ή .txt ανάγνωσης κλπ. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν επεκτάσεις αρχείων, με μοναδικό στόχο την ευκολία αναγνώρισης του αρχείου ή της μορφής του από τον χρήστη.

Μένοντας στην διαμάχη Linux vs Windows, ας δούμε ακόμα κάποια σημεία, που κάποτε θα ήταν πρόβλημα στην επιλογή του Linux. Πλέον υποστηρίζει ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο λειτουργικό σύστημα τα νέα περιφερειακά ή τις νέες πλατφόρμες. Σημαντικές διεργασίες ρουτίνας είναι πλέον εύκολες σε περιβάλλον Linux, όπως ρυθμίσεις του λειτουργικού, εγκατάσταση-απεγκατάσταση προγραμμάτων, ανανέωση του πυρήνα, κ.α. Αν γίνει σωστά η εγκατάσταση του Linux σ’ έναν υπολογιστή με Windows, ούτε το λειτουργικό θα επηρεαστεί ούτε κάποιο αρχείο θα χαθεί. Η συνύπαρξη των δύο λειτουργικών είναι πλέον απλή υπόθεση. Σχεδόν όλοι οι δημοφιλείς τύποι αρχείων είναι επεξεργάσιμοι από το Linux, και σε κάποιες περιπτώσεις με πολύ καλύτερα αποτελέσματα και απλούστερη διαδικασία. Μπορεί το Linux να είναι ένα σοβαρό λειτουργικό, όμως διαθέτει κατά την εγκατάσταση του κάποια παιχνίδια, και υποστηρίζει και πληθώρα άλλων γνωστών εμπορικών τίτλων. Όλες οι καθημερινές τυπικές εργασίες μπορούν να γίνουν εύκολα και άνετα με το Linux. Λήψη και αποστολή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, περιήγηση στο διαδίκτυο, εφαρμογές γραφείου, αναπαραγωγή πολυμέσων, κλπ.

Η ευελιξία του, το μηδενικό κόστος των προγραμμάτων και εργαλείων του που το συνοδεύουν και η παροχή των κατάλληλων μέσων για την κατασκευή μίας διανομής από όποιον το επιθυμεί έχουν δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για την εύκολη και άνετη δημιουργία διανομών με συγκεκριμένη εστίαση, π.χ. multimedia διανομή.  

Οι πρώτες εφαρμογές του λειτουργικού εστίαζαν σε θέματα ασφαλείας, παράλληλα βελτιώνεται και συντηρείται από μια ομάδα χιλιάδων προγραμματιστών, οι οποίοι βελτιώνουν και αποκαθιστούν κάθε κενό ασφαλείας που πιθανά εμφανιστεί πολύ γρήγορα και άμεσα. Στη συνέχεια όμως και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μια ραγδαία τροποποίηση και βελτιστοποίηση εφαρμογών καλύπτοντας κάθε ανάγκη χρήσης Η/Υ. Υπάρχουν πλέον εφαρμογές εφάμιλλες, και ίσως καλύτερες, από τις αντίστοιχες άλλων λειτουργικών (π.χ. σουίτες γραφείου). Ενδεικτικά μία απλή αναφορά σε προγράμματα και δυνατότητες. XMMS ήχος και βίντεο στο Linux, Xine αναπαραγωγή και επεξεργασία βίντεο, Emacs επεξεργασία κειμένου, Gaim επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο, Evolution οργάνωση και διαχείριση e-mail, Apache ο πιο διάσημος web server, MySQL η δημοφιλέστερη βάση δεδομένων, XChat για chating, προγράμματα γραφικών όπως το Gimp, το Blender, το Maya, επεξεργασία κειμένου όπως το Open Office, το Star Office, το K Office, διαδίκτυο και mail όπως το Mozilla, το Netscape, το ΚPPP (K mail & K internet), το D4X, προγράμματα διαχείρισης συστήματος και αρχείων, κλπ. Ο κατάλογος είναι μεγάλος και κάθε μέρα προστίθενται και νέα προγράμματα.

Αναφορικά στην βοήθεια και την υποστήριξη είναι δωρεάν μέσα από αμέτρητα newsgroups, λίστες ταχυδρομείων, σελίδες διαδικτύου. Επίσης με direct e-mail με οποιονδήποτε προγραμματιστή, μέσω αναζήτησης στον τοπικό σύλλογο χρηστών (π.χ για την Ελλάδα είναι o www.hellug.gr ).

Το Linux απαιτεί τουλάχιστον 4 MΒ RAM, 8 MΒ αν γίνει χρήση των X-Windows, ενώ προτείνεται τουλάχιστον 32 MΒ. Είναι δυνατόν να στηθεί ένα σύστημα σε σκληρό δίσκο των 50 MΒ, αλλά τα προτεινόμενα είναι 500 MΒ. Ο ελάχιστος απαιτούμενος επεξεργαστής είναι ο 80386SX.

 

Τεχνικά χαρακτηριστικά

• 32 ή 64 bit, ανάλογα με την αρχιτεκτονική
• Multitasking: πολλά προγράμματα μπορούν να τρέχουν ταυτόχρονα
• Multiuser: πολλοί χρήστες μπορούν να το χρησιμοποιούν ταυτόχρονα
• Multiplatform: μπορεί να τρέξει σε μια πληθώρα επεξεργαστών
• Multiprocessing: Παράλληλη επεξεργασία μέχρι και 16 επεξεργαστές
• Clustering: μπορεί να στηθεί σε συστοιχία υπολογιστών
• Προστασία μνήμης ώστε κάποιο πρόγραμμα να μην μπορεί να κολλήσει τον υπολογιστή
• Εκτελέσιμα με την τεχνολογία Load on Demand: φορτώνονται μόνο τα τμήματα των προγραμμάτων που χρησιμοποιούνται
• Σελιδοποίηση της Virtual Μνήμης
• Δυναμικά διασυνδεδεμένες βιβλιοθήκες (DLLs) καθώς και στατικές επίσης
• Συμβατό με το Unix (POSIX, System V και BSD) σε επίπεδο κώδικα.
• POSIX έλεγχος διεργασιών. Επίσης, είναι δυνατή η χρήση του QNX στύλ scheduling
• Υποστήριξη μιας πληθώρας από filesystems, μεταξύ των οποίων τα FAT32, NTFS, BSD ufs, HFS, QNX fs κ.α.
• Μέχρι και 64 εικονικές κονσόλες
• Ο πηγαίος κώδικας είναι διαθέσιμος, συμπεριλαμβανομένου του πυρήνα και των drivers
• Πιθανότατα ο πιο γρήγορος 100Mbit-Ethernet TCP/IP κώδικας
• Σε σχέση με τα άλλα Unix, έχει τους περισσότερους drivers για περιφερειακά, μεταξύ των οποίων είναι κάρτες ήχου, κάρτες δικτύου ethernet, κάρτες ΑΤΜ, κάρτες ISDN κ.α.
• Πρωτόκολλα δικτύου, όπως TCP/IP v4 και v6, IPX/SPX, TokenRing, Ethertalk, Appletalk κ.α.
• Πληθώρα δικτυακών χαρακτηριστικών, όπως masquerading, tunneling, forwarding, routing, firewalls κ.α.

Εν κατακλείδι….

Πολλοί ιδιώτες χρησιμοποιούν το Linux ως σταθμό εργασίας και ειδικά οι φοιτητές, οι διαχειριστές συστημάτων και οι προγραμματιστές. Το Linux είναι επίσης αρκετά διαδεδομένο στις εταιρείες, οι οποίες το χρησιμοποιούν για μια πληθώρα υπηρεσιών, όπως e-mail, www, ftp, firewalls, ή ως server. Το Linux είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στους παροχείς υπηρεσιών Internet και στα Πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Είναι φτηνότερο, γρηγορότερο, πολύ πιο ευέλικτο και προσαρμόσιμο από κάθε έκδοση των Windows. Η συντήρησή του είναι φτηνότερη σε σχέση με αυτή των Windows και κάθε συστήματος Unix. Είναι φτηνότερο από οποιαδήποτε εμπορική έκδοση Unix. Εύκολη η συντήρησή του από οποιοδήποτε σημείο του Internet. Έχει καλύτερη υποστήριξη υλικού (hardware) από τα FreeBSD, SCO και Solaris/X86. Ο πηγαίος κώδικάς του είναι διαθέσιμος. Αυτό σημαίνει πως τα τυχόν bugs διορθώνονται σε χρόνο ρεκόρ!

Η κοινότητα των Ελλήνων χρηστών έχει έντονη παρουσία, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, παρέχοντας λύσεις και συμβουλές, πληροφορίες και οτιδήποτε μπορεί να φανεί χρήσιμο σε κάθε νέο χρήστη.

Η πρόβλεψη για το μέλλον του Linux είναι απλή και περιλαμβάνεται σε μία φράση. Το Linux θα είναι παντού!

Και μια τελευταία λεπτομέρεια. Η επιλογή Restart υπάρχει και στο Linux και λέγεται “Reboot” ή “ShutDown-r”, και μάλλον δεν θα την χρειαστείτε!

 “Linux: το λειτουργικό που επιλέγουν οι άνθρωποι χωρίς κάποιος να δαπανήσει 200.000.000$ για να τους πείσει…!”

   Mike Coleman, προγραμματιστής-ερευνητής

 

Γιώργος Κολιαβάς